5 eeuwen Oirschotse raadhuis
Aanverwante artikelen
Op 8 mei 1513 werd door het voltallige dorpsbestuur van Oirschot een commissie benoemd, die er voor moest zorgen dat er een ‘nijewe raithuys’ zou worden gebouwd ‘ schoen, verheven van stenen ende hout, onder met eender foute omme vleesch, eijer,boter,hoender ende ander waeren dair inne te vercopen’.
De bouw van het raadhuis vond plaats in de periode dat aan de westelijke rand van het huidige marktplein (tegenover de Bonten Osch en 3 Croonen) en de zuidelijke rand (tegenover o.a. De Lakenhal) nog huizen stonden. Het Vrijthof gold nog als het centrum van het dorp. Hierbij dient opgemerkt te worden dat De Zwaan en aanpalende gebouwen er nog niet stonden en het plein dus groter was dan nu. De huizenrijen aan het marktplein verdwenen door enkele dorpsbranden en deze mochten niet meer herbouwd worden, vanwege brandgevaar voor de net voltooide St. Petruskerk.
Op deze manier kwam in de 17e eeuw ook het raadhuis geheel vrij aan het marktplein te staan. Wat we nu de raadskelder noemen, was eigenlijk de begane grond van het gebouw. Door de eeuwen heen is het marktveld iets opgehoogd, waardoor het nu als kelder oogt.
In het raadhuis vergaderde het dorpsbestuur. Het bestuur bestond uit schepenen (dagelijks bestuur), borgemeesters, gezworenen, raadslieden, achtmannen, kerk- en armmeesters, elk met hun eigen taken en bevoegdheden. Slechts bij zeer belangrijke zaken kwam het bestuur voltallig bijeen.
In 1811 veranderde er veel in het bestuur. Het college van burgemeester en wethouders (aanvankelijk assessoren geheten) en de gemeenteraad gaan de gemeente besturen en de rechtspraak komt in handen van een vrederechter (vanaf 1838 kantonrechter). Behalve dat het periodiek als vredegerecht (later kantongerecht) dienst doet, wordt het raadhuis meer en meer gemeentehuis. Niet alleen voor vergaderingen, maar ook als werkplek voor de secretaris en zijn klerken. Diverse verbouwingen, vooral intern, vinden plaats. Als in 1908 het kantongerechtsgebouw in gebruik wordt genomen, komt het hele raadhuis aan de gemeentesecretarie.
In 1938/9 vond een grootscheepse restauratie plaats, waarbij o.a. ook de raadskelder (eigenlijk de begane grond) weer in ere wordt hersteld. De pleisterlaag, die in de 19e eeuw was aangebracht, wordt weer verwijderd.
De groei van de gemeente Oirschot, maakte dat het raadhuis gaandeweg te klein werd voor de gemeentelijke administratie en in 1981 werd het nieuwe gemeentehuis in gebruik genomen. Het oude raadhuis werd sindsdien door diverse instanties ‘bewoond’. In de raadskelder worden nog steeds huwelijken gesloten.
